www.spnarol.pl
|
|
.....::::: STRONA GŁÓWNA - AKTUALNOŚCI :::::..... HISTORIA SZKOŁY
Zarys historyczny funkcjonowania Szkoły Podstawowej w Narolu w latach 1907-1939
Nowy budynek szkolny ukończony został w 1907 roku. Zbudowany z cegły, kryty dachówką, posiadał cztery izby lekcyjne, pomieszczenie na kancelarię i mieszkanie dla kierownika szkoły. Ukoronowaniem budowy było wmurowanie i odsłonięcie tablicy pamiątkowej na głównym holu szkoły, która przetrwała do naszych czasów. Napis na tablicy głosi: ,,Za panowania Cesarza Franciszka Józefa, staraniem długoletniego Burmistrza , księcia Juliana Puzyny, stanął ten gmach w roku 1907... wdzięczna gmina ten marmur funduje....”. Systematycznie rosła liczba ludności w miasteczku, a także w okolicznych wioskach, które należały do obwodu szkolnego Narola miasta i równocześnie rosła liczba dzieci w wieku szkolnym. Gminy, które należały do obwodu szkoły wyżej zorganizowanej narolskiej to: Narol Miasto, Narol Wieś, Kadłubiska, Lipsko z Jędrzejówką, i Lipie. Zobowiązane one były do partycypowania w kosztach utrzymania szkoły w Narolu Mieście, chociaż same utrzymywały szkółki jednoklasowe o jednym nauczycielu. Kierownikiem nowej szkoły w Narolu Mieście został Władysław Jaroszewski od 1906 do 1934 roku, człowiek poważny i otoczony powszechnym szacunkiem, o dużym autorytecie moralnym. W 1914 roku, przed wybuchem I Wojny Światowej w szkole uczyło 8 nauczycieli: 1. Jaroszewski Władysław Stanisław – nauczyciel kierujący 2. Niemczyk Jan – ksiądz 3. Bieczko Jan – nauczyciel starszy 4. Ciećkiewiczówna Franciszka – nauczyciel starszy 5. Jaroszewska Natalia – nauczyciel starszy 6. Potoczna Leokadia – nauczyciel młodszy 7. Jurga Mikołaj – nauczyciel młodszy 8. Przybylska Mieczysława – nauczyciel tymczasowy. W tym czasie duży wysiłek w kierunku podniesienia poziomu dziecka i uświadomienia narodowego włożyła nauczycielka Jaroszewska Natalia. Ona to właśnie przez uroczyste obchody rocznic narodowych i piękne przedstawienia urządzane nie tylko dla dzieci szkolnych, ale również i dla całego społeczeństwa Narola, podnosiła mieszkańców Narola na duchu, a w młode pokolenie wpajała patriotyzm. Na mocy ustawy z 1873 roku obowiązek szkolny obejmował dzieci od 6 do 12 roku życia. Do obwodu szkoły ludowej w Narolu należały dzieci z okolicznych wsi /Narol Wieś, Kadłubiska, Lipie, Lipsko, Jędrzejówka/ oraz z obszarów dworskich. Liczba dzieci objętych obowiązkiem szkolnym w tym obwodzie wynosiła przeciętnie 500-600 dzieci. Do szkoły w Narolu Mieście wówczas uczęszczały dzieci z poszczególnych gmin: - Narol Miasto – 189 - Narol Wieś – 59 - Kadłubiska – 15 - Lipsko z Jędrzejówką – 91 - Lipie – 41. W roku szkolnym 1918/1919 w Narolu była nadal szkoła ludowa 4-klasowa. Kolejna ustawa z dnia 4 czerwca 1920 roku regulowała tymczasowy ustrój władz szkolnych, a ustawa z dnia 17 lutego 1922 roku – zakładanie publicznych szkół powszechnych. Na podstawie ostatniej ustawy, która uzależniała stopień organizacyjny od liczby dzieci, została zorganizowana w Narolu Mieście szkoła 7-klasowa, licząca ponad 300 dzieci w obwodzie szkolnym. Na początku I Wojny Światowej nauka w Szkole Powszechnej w Narolu została przerwana /prawie półtora roku/. 10 września 1914 roku Austriacy uciekając przed Rosjanami podpalili miasteczko, aby w ten sposób utrudnić pościg. Większość domów mieszkalnych, a także i kościół spłonęło. Przez rok w największej izbie lekcyjnej odbywały się msze święte dla parafian. Nauka natomiast odbywała się w pozostałych izbach lekcyjnych. Stopień organizacyjny szkoły, pomimo dużego ubytku uczniów, nie został zmieniony. Narolska szkoła należała do okręgu lwowskiego. W miejsce dotychczasowej nazwy „ szkoła ludowa” na mocy zarządzenia Kuratora Okręgu Szkolnego Lwowskiego na rok 1921/22 wprowadzona została nomenklatura „szkoła powszechna”. W latach 20-tych i 30-tych szkoła posługiwała się pieczęcią o treści „7-klasowa Szkoła Powszechna II stopnia”. Był to wówczas typ szkoły powszechnej najwyżej zorganizowanej. Bazę lokalową stanowił nowy budynek szkolny, który został ukończony w 1907 roku. Pomimo, że był to budynek nowy i jeden z większych w okolicy, to pod koniec lat dwudziestych gmina zmuszona była wynajmować jedną salę lekcyjną od Ochotniczej Straży Pożarnej, ponieważ te izby, które były, nie wystarczały na naukę tej ilości dzieci. Izba, którą wynajęto odległa była o około 200 m od budynku szkolnego. Z chwilą podniesienia stopnia organizacyjnego Szkoły w Narolu/ w latach 1923/24/ z czteroklasowej na pięcioklasową, nauka odbywała się na dwie zmiany. Oddziały wyższe uczyły się rano, a niższe po południu. Kadra pedagogiczna w latach 1918–1939 składała się z dobrze przygotowanych i doświadczonych nauczycieli. Najstarszym nauczycielem w narolskiej szkole był w 1914 roku Stanisław Jaroszewski, pełniący stanowisko kierownika szkoły/od 1916 do 1939r./. Pozostali nauczyciele to Wanda Kalińska i Janina Ciećkiewicz. W roku szkolnym 1921/22 został podniesiony stopień organizacyjny szkoły na szkołę 4-klasową/ z planem 5-klasowym/. W związku z tym zatrudniono nowych nauczycieli. Byli nimi Jan Breczko i Maria Lebiedziówna. Pan Jan Breczko był pochodzenia ukraińskiego. Wszyscy wyżej wymienieni nauczyciele mieli ukończone seminaria nauczycielskie. Od roku szkolnego 1023/24 uczyli ponadto: Józef Hazik, Władysław Malina, Janina Sochacka, Zofia Sacharuk. Nauczyciele tacy jak: Wanda Kalińska, Maria Lebiedziówna, Józef Hazik, Janina Sochacka pochodzili z Narola. Rodzice Andy Kalińskiej, Marii Lebiedziównej, Zofii Sacharuk to służba pałacowa u hr. Jadwigi Korytowskiej. Janina Sochacka była córką narolskiego lekarza. W roku szkolnym 1928/29 pod względem organizacyjnym szkoła w Narolu Mieście była placówką 7-klasową o nazwie „Publiczna szkoła powszechna 7-klasowa”. Kierownikiem szkoły w dalszym ciągu pozostał Władysław Stanisław Jaroszewski. Jego zastępcą był Jan Breczko. Pozostali nauczyciele to Wanda Kalińska, Janina Sochacka, Maria Lebiedziówna, Józef Hazik, Mikołaj Jurga, Michalina Mądrówna, Helena Niemczyńska. . Część kadry nauczycielskiej w szkole miała status nauczyciela stałego po złożeniu egzaminu praktycznego. W związku z utworzeniem klasy VII w narolskiej szkole wzrosła liczba nauczycieli. W roku szkolnym 1935/36 kadrę nauczycielską szkoły stanowili; Jan Breczko /pełniący obowiązki kierownika szkoły/, Bancerówna Emilia, Maria Iranth, ks. Leon Janczewski, Wanda Kalińska, Helena Kuryłowicz, Maria Labiedź, Władysław Malina, Konstanty Maciołek, Maria Osterman, Leopold Pokryszka. Byli to nauczyciele etatowi. Oprócz nich w narolskiej szkole w 1936 roku pracowało : ,,dwie siły kontraktowe i trzy opłacane z funduszu na godziny nadliczbowe”. Przed wybuchem II Wojny Światowej prócz wymienionych nauczycieli zostali zatrudnieni: Jan Diaszyszyn i Stefania Laskowska. Powróciła do Narola po kilkuletniej przerwie Janina Sochacka. Z chwilą wybuchu wojny część nauczycieli wróciła do swoich rodzin. W Narolu pozostali: Sochacka Janina, Malina Władysław, Sacharuk Zofia i Kuryłowicz Helena. Dokładny wykaz nauczycieli uczących w Publicznej Szkole Powszechnej w Narolu w latach 1918-1939: 1. Jaroszewski Stanisław Władysław 2. Kalińska Wanda 3. Ciećkiewicz Janina 4. Breczko Jan 5. Lebiedziówna Maria 6. Hazik Józef 7. Malina Władysław 8. Sochacka Janina 9. Sacharuk Zofia 10. Ks. Niemczyk Jan 11. Jurga Mikołaj 12. Mądrówna Michalina 13. Niemczyńska Helena 14. Bancerówna Emilia 15. Iranth Maria 16. Ks. Janczewski Leon 17. Kuryłowicz Helena 18. Maciołek Konstanty 19. Osterman Maria 20. Pokryszka Leopold 21. Diaczyszyn Jan 22. Laskowska Stefania 23. Argasiński Edmund 24. Argasińska Katarzyna
Dane z roku szkolnego 1927/28 mówią iż w oddziale I w Szkole Podstawowej w Narolu uczęszczało 18 uczniów, w tym 10 wyznania rzymskokatolickiego, 7 mojżeszowego, 1 grekokatolickiego. Dzieci pochodzenia polskiego /wyznania rzymskokatolickiego/, stanowiły 55,6 %, pochodzenia żydowskiego / wyznania mojżeszowego / – 38,9 % i pochodzenia ukraińskiego/ wyznania greckokatolickiego/ – 5,5 %. W roku szkolnym 1928/29 szkoła w Narolu była już pod względem organizacyjnym szkołą 7-klasową. Liczba dzieci w tym okresie wynosiła 282.
W roku szkolnym 1938/39 uczęszczało do szkoły w Narolu 299 uczniów, w tym 179 wyznania rzymskokatolickiego, 110 mojżeszowego i 10 grekokatolickiego. Szkoła powszechna w Narolu odgrywała znaczną rolę w życiu młodych pokoleń. Ukształtowywała poglądy społeczne i podnosiła poziom kultury środowiska jak również poziom wiedzy uczniów. Szkoła była bardzo słabo wyposażona w pomoce, podobnie jak i inne szkoły w tym okresie. W powszechnym użyciu były tabliczki łupkowe i rysiki do nauki pisania, o podręczniki było już trudniej. W Polsce odrodzonej nauka odbywała się w tym samym budynku odziedziczonym po szkole ludowej. Po przeprowadzonej adaptacji w budynku mieściło się 6 izb lekcyjnych, kancelaria, gabinet pomocy naukowych oraz kuchnia, w której prowadzono dożywianie i naukę gospodarstwa domowego. Ponadto jedna izba lekcyjna była w budynku gminnym, oddalonym o ok. 200 m. od szkoły. Warunki nauki w szkole były bardzo trudne: przepełnione izby lekcyjne, wąskie korytarze, brak sali rekreacyjnej, małe boisko o piaszczystej nawierzchni. Brak też było szatni, z konieczności więc wieszaki na wierzchnią odzież znajdowały się w izbach lekcyjnych, ograniczając tym samym i tak szczupłą powierzchnię. Urządzenie klas było przestarzałe: tablice stały, a zwłaszcza ławki starego typu / 4 i więcej osobowe/. Na chlubę kierownika szkoły i nauczycieli należy zapisać, że mimo tak trudnych warunków czystość w szkole nie budziła zastrzeżeń wizytujących. Była dobra. W drugiej połowie lat 30 coraz częściej dyskutowano nad potrzebą budowy nowej szkoły lub nadbudowy piętra na starym budynku. Czytamy o tym w sprawozdaniu powizytacyjnym z roku 1936: „Przeprowadzono konferencję z burmistrzem Mazurem w sprawie budowy szkoły w przyszłości oraz ogrodzenia z przewodniczącym Rady szkolnej miejscowej ks. Janczewskim. Do budowy szkoły przed wybuchem wojny jednak nie doszło. Wykonano tylko ogrodzenie i uporządkowano boisko szkolne. Wyposażenie szkoły w pomoce szkolne skwitował inspektor szkolny : „ Ilość pomocy szczupła „. Z konieczności nauczyciele musieli wykonać pomoce naukowe we własnym zakresie. Także biblioteka szkolna była skromnie zaopatrzona. Liczyła zaledwie 400 tomów. W 1938 roku z okazji obchodów XX-lecia Niepodległości szkoła otrzymała 4-lampowy radioodbiornik ufundowany przez młodzież, rzecz jeszcze sporadyczną w ówczesnych czasach, co odnotowała ówczesna prasa. Wizytujący szkołę w Narolu w 1936 r. Zdzisław Keyha, podinspektor szkolny stwierdził, że wszyscy nauczyciele realizują nowe programy nauczania, ale ..”poziom nauczania nierówny – dużo jednak dobrej woli Grona Nauczycielskiego”. Bardziej wnikliwe spostrzeżenia zawiera sprawozdanie powizytacyjne z 1938 roku odnoszące się do metod i wyników nauczania. Przedstawiały się one następująco: język polski – nauka tego przedmiotu na „ odpowiednim” poziomie, chociaż brak stopniowania trudności, wyniki w zakresie czytania i pisania dostateczne; historia i geografia – lekcje z historii bez zarzutu, lekcja geografii dostateczna; przyroda – lekcja słaba, oparta na werbalizmie; lekcje arytmetyki – dobre; zajęcia praktyczne – lekcja dobra; ćwiczenia cielesne – lekcja zupełnie dobra pod względem metodycznym. W sumie wizytacja wykazała, że nauczyciele, z małymi wyjątkami, stosowali aktywne metody nauczania, osiągali dobre wyniki i pracowali nad podnoszeniem poziomu dydaktycznego szkoły. Z tej to właśnie szkoły wyszło wiele znanych osób, które swoją wiedzą i umiejętnościami rozsławili miasteczko Narol. Do nich na pewno można zaliczyć: 1. Margasińska Katarzyna – nauczycielka 2. Hazik Józef – nauczyciel 3. Malina Maria – nauczycielka 4. Mulak Kazimierz – lekarz medyczny 5. Sacharuk Zofia – nauczycielka 6. Kalińska Wanda – nauczycielka 7. Rysiowski Stanisław – ksiądz proboszcz 8. Zuchowski Adam – lekarz weterynarii 9. Zuchowski Andrzej – burmistrz i poseł 10. Zuchowski Antoni – lekarz medycyny 11. Zuchowski Zygmunt – ks. Prałat, wikariusz generalny.
Mulak Kazimierz, ur. 1902 r. w Narolu studia medyczne odbył we Lwowie. Długie lata był ordynatorem szpitala w Krakowie. Ks. Rysiowski Stanisław, ur. w Narolu w 1901 roku, studia teologiczne odbył na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie. Zginął w czasie II wojny światowej z rąk władzy sowieckiej. Zuchowski Adam, ur. 26 stycznia 1924 roku w Narolu, studiował weterynarię na UMCS w Lublinie. W późniejszych latach zdobył stopień naukowy – doktora weterynarii. Zuchowski Andrzej, ur. w 1883 roku w Narolu, był od 1926 roku burmistrzem miasteczka Narol. Za jego staraniem zbudowany został w rynku Dom Polski, w który miał swą siedzibę Urząd Gminy. W 1928 roku wybrany został posłem. Był nim aż do śmierci, do 9 września 1935 roku. Zuchowski Antoni, ur. w roku 1900 w Narolu, / brat Andrzeja/ studiował medycynę we Lwowie. Był lekarzem. Zmarł w roku 1972. Ks. Zuchowski Zygmunt, brat Adama, ur. 24 stycznia 1929 roku w Narolu odbył studia teologiczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. Był prałatem oraz Wikariuszem Generalnym Diecezji Zamojsko-Lubaczowskiej. W 1936 r. na terenie szkoły powszechnej w Narolu działał chór szkolny, Szkolna Kasa Oszczędności, sklep uczniowski, który w wyższych klasach prowadzony był przez Samorząd Szkolny. Praca Nauczycieli nad wychowaniem dzieci i młodzieży była skoordynowana i systematyczna. W 1938 roku działa gromada zuchów, która rozwijała się prężnie i osiągała pozytywne wyniki pracy. Szkolne koło LOP organizowało pogadanki i odczyty na temat ochrony przyrody. Ponadto w szkole działały : „Krucjata Eucharystyczna” , PCK, Samorząd Szkolny.
Opracowane: na podstawie pracy magisterskiej Pani Marii Szuper ,,Powstanie i funkcjonowanie Szkoły Podstawowej w Narolu w latach 1867-1939”
Dalsza historia-wkrótce.
Serdecznie zapraszamy wszystkich mieszkańców Narola i okolic, którzy posiadają informacje mogące przyczynić się do dalszego redagowania i uzupełniania historii naszej placówki o kontakt z Dyrekcją Szkoły.
|
PROGRAM WYCHOWAWCZO-PROFILAKTYCZNY
|
© Copyright 2006
SP Narol. All rights reserved.